اختلال وسواس فکری و یا OCD یک اختلال روانشناختی است که باعث می‌شود فرد با تکانه‌ها و تصاویر ناخواسته و مزاحم رو به رو شود و اعمال رفتاری و ذهنی تکراری را برای رفع آنها انجام دهد. این امر باعث می‌شود برخی عادات و رفتارهایی در فرد شکل گیرند که زندگی او را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. بهتر است بدانید تعامل با افرادی که مبتلا به اختلال وسواس هستند بسیار دشوار است و حتی در بسیاری از موارد طاقت فرسا می‌شود.
زیرا گاهی انتظارات آنها غیر معمول است و همین امر باعث به وجود آمدن مقاومت از طریق اطرافیان می‌شود. به همین دلیل، سوالات زیادی در مورد نحوه رفتار با افراد وسواسی پرسیده می‌شود که در ادامه تلاش می‌کنیم اطلاعات بیشتری را در این زمینه در اختیار شما قرار دهیم.
علائم اختلال وسواس چیست؟
قبل از آنکه به موضوع رفتار با افراد وسواسی بپردازیم، بهتر است با علائم اختلال وسواس آشنا شویم. وقتی صحبت از وسواس می‌شود، بسیاری از افراد تصور می‌کنند کسانی که زیاد می‌شویند و یا از کثیفی به طرز خاصی بر حذر هستند، وسواس دارند. اما بهتر است بدانید وسواس بسیار فراتر از این موارد است. به طور کلی، اختلال وسواس به صورت زیر دسته بندی می‌شود:
- اختلال وسواس قرینگی: این افراد می‌خواهند تمامی وسایلی که در کنار آنهاست در حالت قرینه قرار گیرند. این موضوع باعث می‌شود تا زندگی برایشان سخت شود. زیرا زمانی که محصولات و یا آیتم‌ها در حالت قرینه نیستند دچار استرس می‌شوند.
- اختلال اجبار به شستشو: این افراد از کثیفی برحذرند و تلاش می‌کنند همه چیز را بشویند.
- اختلال چک کردن مکرر: این افراد دائما برخی از آیتم‌ها را چک می‌کنند. به طور مثال، قبل از خروج از خانه 5 یا 6 بار به آشپزخانه باز می‌گردند تا ببینند آیا گاز را خاموش کرده‌اند یا خیر.
- اختلال صرفه جویی: این افراد به طرز وسواس گونه‌ای صرفه جویی می‌کنند.
نوع دیگری از اختلال وسواس وجود دارد که به آن اختلال وسواس جنسی گفته می‌شود. این افراد تکانه‌ها و رفتارهای واضح جنسی دارند و همین امر مشکلات زیادی را برای آنها به وجود می‌آورد. کسانی که در تماس با این افراد قرار دارند باید رفتار با افراد وسواسی را بیاموزند تا بتوانند به کنترل این بیماری کمک کنند.
اطلاعات خود را در مورد اختلال وسواس بالا ببرید!
اولین قدمی که در رابطه با رفتار با افراد وسواسی مطرح می‌شود افزایش آگاهی است. شما به عنوان کسی که با یک فرد مبتلا با اختلال وسواس سر و کار دارید باید شناخت کاملی از این بیماری داشته باشید. معمولا کسانی که مبتلا به این اختلال هستند به دلیل عدم درک درست از سوی خانواده و اطرافیان به اختلال افسردگی نیز مبتلا می‌شوند. بهتر است بدانید در این باره کتاب و پادکست‌های فراوانی وجود دارند.
از بیمار بخواهید در مورد بیماری خود بداند!
دومین مرحله در رفتار با افراد وسواسی این است که از فرد بیمار بخواهید اطلاعات خود را در مورد بیماریش بالا ببرد. به این نکته توجه داشته باشید که اختلال وسواس رابطه مستقیمی با اختلال اضطراب دارد. ممکن است زمانی که شما می‌خواهید با این افراد صحبت کنید با مقاومت آنها رو به رو شوید. در این صورت، بهتر است محیط امن و دوستانه‌ای را به وجود بیاورید و سپس از آن فرد بخواهید اطلاعاتش را در مورد بیماری‌اش بالا ببرد. این امر به او کمک می‌کند دیگر حالت تدافعی در مقابل دیگران نداشته باشد.
رفتارهای وسواسی را پاسخ ندهید!
افرادی که به اختلال وسواس مبتلا هستند، احساس می‌کنند تکرار یک عمل و یا پاسخ به رفتارهای وسواس‌گونه باعث می‌شود تا احساس آرامش کنند. بهتر است بدانید مشکل این افراد دقیقا از همینجا شروع می‌شود. شما به عنوان کسی که با فرد مبتلا به اختلال وسواس در تماس هستید، باید به قطع زنجیره رفتاری کمک کنید. به طور مثال، تصور کنید در حال خروج از خانه هستید و پسر شما که مبتلا به این اختلال است دوباره به خانه باز می‌گردد تا ببیند آیا چراغ اتاق خود را خاموش کرده است یا خیر.
در همینجا از او بخواهید برای یکبار نرود تا ببیند چه اتفاقی می‌افتد. پس از بازگشت به خانه پسر شما به اتاقش می‌رود و متوجه می‌شود که چراغ اتاق روشن بوده است. به او گوشزد کنید این امر هیچ اشکالی را به روند زندگی او وارد نکرده است و نباید بابت آن نگران باشد. تکرار این رفتار و قطع زنجیره‌های وسواس باعث می‌شود تا افراد مبتلا به اختلال وسواس بر رفتار خود کنترل داشته باشند.
آیا قطع زنجیره باعث بروز اضطراب در فرد می‌شود؟
شما که می‌خواهید رفتار با افراد وسواسی را بیاموزید باید به این نکته توجه داشته باشید قطع زنجیره رفتار وسواسی به همین سادگی نیست و این امر باعث بروز واکنش‌های زیادی در فرد مبتلا می‌شود. برخی از این واکنش‌ها به شرح زیرند:
- گاهی این افراد شدیدا مضطرب می‌شوند.
- گاهی این افراد بی‌قرار می‌شوند و گاهی رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند.
- گاهی این افراد در خود فرو می‌روند و حالت‌های افسردگی در آنها پدیدار می‌شود.
در این شرایط، بهتر است محیط را آرام نگه دارید و با این فرد زیاد صحبت نکنید. اگر فرد مبتلا به شما تعامل برقرار می‌کند به او بگویید تلاش کند به جای تکرار وقایع در ذهن خود بر بازی یا صحبت با دیگران تمرکز داشته باشد.
انتظارات معقول داشته باشید!
کسانی که می‌خواهند رفتار با افراد وسواسی را بیاموزند باید ابتدا به این موضوع واقف باشند که هر گونه تغییری می‌تواند باعث استرس در افراد مبتلا به اختلال وسواس شود. همین امر باعث می‌شود تا آنها از پذیرش سرباز زنند و یا با دیگران تعاملی نداشته باشند. خانواده و یا افرادی که می‌خواهند وارد پروسه رفتار با افراد وسواسی شوند، باید انتظارات خود را در حد معقول نگه دارند. هرگز انتظار نداشته باشید که فرد مبتلا به اختلال وسواس به یکباره رفتار درستی با شما داشته باشد.
به طور مثال، تصور کنید پسر شما مبتلا به اختلال وسواس است و قبل از خروج از اتاق حداقل 5 تا 6 بار به اتاق باز می‌گردد و شرایط اتاق را بررسی می‌کند. اگر کودک شما توانست در طول یک ماه بر رفتار خود کنترل پیدا کند و به جای 5 و 6 بار 2 و یا 3 بار اینکار را انجام دهد باید خوشحال باشید و او را تشویق کنید. همین امر نشان می‌دهد که کودک شما در حال پذیرش است.
سرزنش نکنید!
یکی از مهمترین مواردی که توصیه می‌شود در رفتار با افراد وسواسی به آن توجه داشته باشید عدم سرزنش افراد مبتلا به اختلال وسواس است. گاهی تحمل رفتارهای کسانی که به اختلال وسواس دچار هستند بسیار سخت است و حتی باعث می‌شود گاهی احساس کنید نمی‌توانید این افراد را تحمل کنید. در اینجاست که ناگهان از کوره در می‌روید و ممکن است افراد مبتلا به اختلال وسواس را سرزنش کنید.
این اشتباه‌ترین کاری است که ممکن است از شما سر بزند و حتی باعث می‌شود پروسه درمان طولانی‌تر شود. در این شرایط که احساس می‌کنید از رفتارهای افراد مبتلا به اختلال وسواس خسته شده‌اید، بهتر است برای مدتی از محیط دور شوید و تلاش کنید به خود یادآوری کنید که این فرد بیمار است و این کارها را از روی ناخودآگاهی انجام می‌دهد.
پروسه درمان تدریجی است!
از جمله مواردی که در رفتار با افراد وسواسی باید مد نظر خود قرار دهید تدریجی بودن پروسه درمان است. برخی از افراد به سرعت خوب می‌شوند و برخی از افراد نیاز به زمان بسیار زیادی دارند. ممکن است پروسه درمان برای یک بیمار یک سال طول بکشد و بیمار دیگر نیاز به 5 تا 6 سال زمان داشته باشد تا بتواند اختلال وسواس خود را کنار بگذارد. به همین دلیل، هرگز انتظار نداشته باشید که بیمار شما به سرعت خوب شود و یا شما بتوانید به سرعت از درمان نتیجه بگیرید. اگر با این ذهنیت پیش بروید، بسیاری از مشکلات شما حل می‌شود و می‌توانید در کنار فرد اختلال به وسواس باقی بمانید و به درمان او کمک کنید.
از مشاوره کمک بگیرید!
یکی از مهمترین مواردی که تمامی افراد در تعامل و رفتار با افراد وسواسی باید به آن توجه زیادی داشته باشند کمک گرفتن از مشاوره است. مشاوره شخصی است که اطلاعات کافی و علمی در این زمینه دارد و می‌تواند مشکل فرد اختلال به وسواس را به صورت ریشه‌ای حل کند. گاهی اختلال وسواس چیزی بیشتر از رفتارهای تکراری است.
به طور مثال، بسیاری از افرادی که در کودکی مورد تجاوز قرار گرفته‌اند در بزرگسالی ممکن است به این اختلال مبتلا شوند. در نتیجه، مشاوره تلاش می‌کند با رویکرد عمیق و ریشه‌ای به این موضوع به حل این مشکل کمک کند. کمک گرفتن از مشاوره مسئله‌ای است که تمامی افراد مبتلا به اختلال وسواس باید برای آن برنامه ریزی داشته باشند و آن را در ابتدای تمامی برنامه‌های درمانی خود قرار دهند.
آیا باید دارو مصرف کنم؟
یکی از سوالات عمده کسانی که به اختلال وسواس مبتلا هستند در این باره است که آیا باید دارو مصرف کنم! پاسخ به این سوال به نظر پزشک متخصص بستگی دارد. گاهی بیماری افراد به حدی حاد است که تنها با کمک مشاوره نمی‌تواند رفتارهای وسواس‌گونه را مدیریت کرد. در این شرایط، پزشک استفاده از دارو را تجویز می‌کند. این داروها باعث می‌شوند تنش‌های روانی به حداقل برسند و پذیرش بیمار برای درمان بیشتر می‌شود.
همراهان افراد مبتلا به اختلا وسواس باید این افراد را تشویق کنند تا از داروهای خود استفاده نمایند. بهتر است نگرش منفی را که در رابطه با استفاده از داروهای روانپزشکی وجود دارند اصلاح کنید. همانطور که جسم انسان نیاز به درمان دارد، روح انسان نیز به درمان نیاز دارد. در این صورت، باید افراد مرتبا از داروهای خود استفاده کنند تا بتوانند سلامت را به روح خود بازگردانند.
سبک زندگی خود را تغییر دهید!
زمانی که می‌خواهید رفتار با افراد وسواسی را مدیریت کنید، باید به سبک زندگی این افراد توجه زیادی داشته باشید. این افراد در مواجه با استرس رفتارها و تکانه‌های بیشتری را از خود نشان می‌دهند و همین امر باعث می‌شود که آنها نتوانند به خوبی زندگی خود را کنترل کنند. بهتر است شرایط را به گونه‌ای پیش ببرید که اجازه ندهید این افراد در استرس قرار گیرند. ورزش یکی از بهترین مواردی است که می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال وسواس کمک کند تا انرژی خود را تخلیه کنند و دیگر به طرف رفتارهای تکانشی خود نروند. این افراد باید خواب کافی داشته باشند تا بتوانند بر رفتار خود کنترل داشته باشند.
قدرت مدیتیشن را نادیده نگیرید!
شاید بتوان گفت یکی از مهمترین مواردی که به سلامت افراد مبتلا به وسواس کمک می‌کند مدیتیشن است. مدیتیشن تنها این نیست که فرد در یک اتاق ساکت بنشیند و دستان خود را در حالت خاصی قرار دهد. توصیه می‌شود برای مدیتیشن به موارد زیر توجه داشته باشید:
- اتاق را ساکت کنید و نور آن را کم کنید.
- یک شمع روشن کنید و تلاش کنید تا تمرکز خود را روی نور شمع قرار دهید.
- یک موزیک ملایم و بی‌کلام پخش کنید.
- تلاش کنید تا ذهن خود را از هر گونه فکر و رفتاری که شما را آزار می‌دهد آزاد سازید.
اگر افراد مبتلا به اختلال وسواس روزانه برای 30 دقیقه اینکار را انجام دهند، میتوانند بیماری خود را در روند بهبودی قرار دهند. شما نیز باید در روند رفتار با افراد وسواسی به این افراد یادآوری کنید که مدیتیشن خود را همیشه انجام دهند و احساس خود را بعد از مدیتیشن با شما در میان بگذارند.
برای موفقیت‌های خود جشن بگیرید!
یکی از مواردی که باعث می‌شود رفتار با افراد وسواسی به بهترین شکل پیش برود ابراز خوشحالی برای موفقیت‌های کوچک است. به طور مثال، زمانی که بیمار به مدت یک ماه است مدیتیشن خود را مرتب انجام می‌دهد باید برای این موفقیت خود جشن بگیرید. همچنین، زمانی که متوجه می‌شوید فرد مبتلا به اختلال وسواس توانسته است قدمی در جهت بهبودی خود بردارد، باید از سوی اطرافیان خود مورد تشویق قرار گیرد. جشن گرفتن برای موفقیت‌های کوچک باعث می‌شود تا فرد احساس کند در حال بهبودی است و توانسته است به زندگی نرمال و عادی خود بازگردد.
جمع‌بندی
تا بدینجا تلاش کردیم اطلاعات کاملی را در مورد رفتار با افراد وسواسی در اختیار شما قرار دهیم. همانطور که متوجه شده‌اید اختلال وسواس طیف گسترده‌ای دارد و کسانی که در تعامل با افراد وسواسی هستند، باید بتوانند با شناخت این بیماری و رفتارهای درست به فرد مبتلا کمک کنند در روند بهبودی قرار گیرند.