اختلال افسردگی یکی از بیماریهایی است که تخمین زده میشود تقریبا تمامی افراد در یک دوره از زندگی خود آن را تجربه کرده باشند. این بیماری میتواند مختلکننده باشد و بر بسیاری از قسمتهای زندگی اثر میگذارد. گاهی افسردگی با حالتهای روانپریشانه همراه است که به آن افسردگی سایکوتیک میگویند. کسانی که به بیماری افسردگی اساسی مبتلا میشوند، در معرض ابتلا به افسردگی روانپریشانه یا سایکوتیک قرار میگیرند.
با توجه به این موضوع که این افسردگی بسیار خطرناک است و فرد مبتلا میتواند به خود و اطرافیانش آسیبهای جدی وارد کند، روانپزشکان و روانشناسان بر روی آن بسیار حساس هستند و در صورت تشخیص افسردگی سایکوتیک در یک بیماری سریعا اقدامات لازم را برای درمان آن انجام میدهند (اگر میخواهید اطلاعات کاملی را در مورد بیماری افسردگی بدست بیاورید، میتوانید مقاله اختلال افسردگی چیست؟ را مطالعه کنید).
افسردگی سایکوتیک چیست؟
اختلال افسردگی اساسی یکی از انواع افسردگی است که معمولا بیمار در حادترین شرایط روحی قرار میگیرد. اگر این اختلال با علائم روانپریشی (مانند توهمات، هذیان، اختلال روانی حرکتی و حالت گیجی) همراه شود به آن اختلال افسردگی روانپریشانه گفته میشود.
متخصصان بهداشت روان به این موضوع اشاره میکنند در این نوع افسردگی خطر آسیب فرد مبتلا به خود و اطرافیانش بسیارزیاد است. معمولا کسانی که به افسردگی روانپریشانه مبتلا هستند، بیشتر از افراد دیگر درگیر افکار خودکشی میشوند. به این موضوع توجه داشته باشید که این افسردگی نباید با بیماری اسکیزوفرنی اشتباه گرفته شود.
آیا روانپریشی بیماری است؟
روانپریشی بیماری نیست، بلکه نشاندهنده بروز اختلال در بخشی از مغز است. به طور مثال، کسی که دچار توهم دیداری میشود به این معنی است که بخشی از مغزش در پردازش دچار مشکل شده است ( اگر به این موضوع علاقهمند هستید، میتوانید مقاله اختلال روان پریشی (سایکوز) را مطالعه کنید).
اما باید بدانید اگر علائم روانپریشانه برای مدت طولانی بدون درمان باقی بمانند، فرد مبتلا آسیبهای بیشتری میبیند و حتی بر اساس توهماتی که درک میکند به دیگران نیز آسیب میزند.
اختلال افسردگی اساسی
همانطور که در توضیح افسردگی سایکوتیک به آن اشاره کردیم این افسردگی همان افسردگی اساسی است که با علائم و توهمات دیداری و شنیداری همراه میشود و باعث میشود تا اختلال فرد مبتلا افسردگی روانپریشانه تشخیص داده شود. بهتر است نگاهی به افسردگی اساسی و علائم آن داشته باشیم.
افسردگی اساسی به نوعی اختلال خلقی گفته میشود که فرد مبتلا دائما احساس غم میکند. این حالات به حدی شدید هستند که بر نحوه احساس، تفکر و رفتار فرد اثر میگذارند و همین امر زمینهساز بروز مشکلات عاطفی و جسمی میگردد. فرد مبتلا به افسردگی اساسی به سختی کارهای روزمره خود را انجام میدهد و دائما به این موضوع فکر میکند که زندگی بیارزش است. با توجه به این موضوع که این افسردگی بسیار شدید است برای درمان آن نیاز به دارو درمانی و مشاوره است.
علل ابتلا به روانشناسی روانپریشانه
همواره سوالات زیادی در مورد علل ابتلا به روانشناسی سایکوتیک پرسیده میشود. بهتر است بدانید تا به حال علت دقیق و مشخصی برای ابتلا به این بیماری مشخص نشده است. ترکیبی از عوامل ارثی، ژنیتیکی باعث میشوند تا فرد به این افسردگی مبتلا شود. همچنین، زمانیکه یکی از بستگان درجه به این بیماری مبتلا باشد، احتمال بروز آن در افراد دیگر خانواده نیز وجود دارد.
عدم تعادل مواد شیمیایی در مغز
تحقیقات نوین نشان میدهند یکی از علل ابتلا به افسردگی سایکوتیک عدم تعادل در مواد شیمیایی موجود در مغز است. دوپامین و سروتونین از جمله هورمونهای بسیار مهمی هستند که در بروز افسردگی نقش دارند. همچنین، برخی از تحقیقات به این موضوع اشاره میکنند افزایش ترشح هورمون کورتیزول میتواند منجر به بروز افسردگی سایکوتیک شود.
فاکتورهای محیطی در بروز افسردگی روانپریشانه
یکی دیگر از مواردی که نقش بسیار مهمی در بروز افسردگی روانپریشانه دارد فاکتورهای محیطی هستند. به طور مثال، قرارگیری در شرایط پر استرس به ویژه در سنین پایین باعث میشود تا این افراد در معرض ابتلا به اختلال افسردگی روانپریشانه قرار گیرند. برخی از محرکها سبب میشوند این اختلال بروز کند که بدین شرح هستند:
- عدم وجود دوستان صمیمی و قابل اعتماد
- ارتباط بسیار کم با خانواده
- ابتلا به هرگونه اختلال روانی دیگر
- سابقه خانوادگی در ابتلا به اختلال روانی
- تجربه یک رویداد منفی در زندگی
- تغییرات هورمونی ( به طور مثال پس از زایمان و یا یائسگی)
- زنده ماندن پس از یک حادثه بسیار مهم و مهیب
- ابتلا به بیماری مزمن و زندگی با درد
- شرایط اقتصادی ضعیف و مداوم
- جنسیت ( زنان بیشتر در معرض ابتلا به این افسردگی قرار دارند)
- سن ( افراد مسن بیشتر از افراد کمسن به افسردگی سایکوتیک مبتلا میشوند)
علائم اختلال افسردگی روانپریشانه
اکنون که با دلایل ابتلا به بیماری افسردگی سایکوتیک آشنا شدید، بهتر است شناخت کاملی به علائم آن داشته باشید. علائم ابتلا به افسردگی روانپریشانه به شرح زیر هستند:
- فرد ابتلا به این افسردگی احساس پوچی، غم و ناامیدی شدید میکند.
- فرد مبتلا به این اختلال تحریکپذیری بالایی دارد و به سرعت خشمگین میشود ( این حالت در تمامی افراد رخ نمیدهد).
- فرد مبتلا به این اختلال علاقه خود را نسبت به فعالیتهایی که قبلا لذتبخش بودهاند از دست میدهد.
- فرد مبتلا به این اختلال به ناگهانی دچار اضافه وزن میشود.
- فرد مبتلا به اختلال افسردگی سایکوتیک دچار اختلال در خواب میشود ( این افراد یا بیش از حد میخوابند و یا بیش از حد کمخوابی دارند)
- فرد مبتلا به این اختلال انرژی بسیار کمی دارد و معمولا در طول روز خسته است.
- فرد مبتلا به اختلال افسردگی روانپریشانه یا بیقرار است و یا به سختی حرکت میکند.
- فرد مبتلا به این اختلال به سختی تصمیمگیری میکند.
- فرد مبتلا به این اختلال احساس بیارزشی دارد و از خود متنفر است.
- فرد مبتلا به این اختلال به مرگ و یا خودکشی فکر میکند.
توهمات دیداری و شنیداری
همانطور که از نام اختلال افسردگی سایکوتیک مشخص است، این افسردگی با بروز توهمات دیداری و شنیداری همراه است. به همین دلیل، علائم زیر نیز در این بیمار بروز پیدا میکنند:
- فرد مبتلا به این اختلال احساس میکند چیزهایی را دیده است و یا شنیده است که واقعی نیستند.
- فرد مبتلا به این اختلال به مواردی باور دارد که درست نیستند.
- فرد مبتلا به این اختلال در بروز حرکات و احساسات به کندی عمل میکند.
- فرد مبتلا به این اختلال گیج و بیحوصله است و قادر به حرکت و پاسخ دادن به محیط خود نیست.
- فرد مبتلا به این اختلال تصور میکند به بیماری جسمی مبتلا است که آزمایشها قادر به نشان دادن آن نیستند.
- فرد مبتلا به اختلال افسردگی سایکوتیک احساس میکند قدرتهای منحصربهفرد و خاص دارد.
- فرد مبتلا به این اختلال احساس میکند یک شخصیت مهم تاریخی است.
- فرد مبتلا به اختلال افسردگی سایکوتیک صداهایی را میشوند که او را مورد انتقاد و تمسخر قرار میدهند.
- فرد مبتلا به این اختلال حیواناتی را مشاهده میکند که در حال تعقیب او هستند.
- فرد مبتلا به این اختلال به پارانویا دچار میشود.
اغلب کسانی که به بیماری افسردگی سایکوتیک مبتلا هستند، توهمات و هذیان را تجربه میکنند و همین امر منجر به وحشت بسیار شدید آنها میشود. همین امر سبب میشود که برای توقف این توهمات به خود و یا دیگران آسیب بزنند. در همینجاست که این افسردگی از جمله اختلالهایی است که نیاز به درمان فوری دارد.
روش تشخیص افسردگی روانپریشانه
امروزه، پزشکان این اختلال را جدا از اختلال افسردگی نمیدانند و آن را به عنوان زیر مجموعه افسردگی اساسی در نظر میگیرند. در DSM معیارهایی برای تشخیص این نوع اختلال قرار داده شدهاند. بهتر است بدانید در روند تشخیص این بیماری ابتلا باید بیماری فرد ابتلا به افسردگی اساسی تشخیص داده شود و پس از آن در صورت تایید توهمات اختلال افسردگی روانپرشانه تشخیص داده میشود.
در تشخیص این بیماری باید حداقل 5 علامت ابتلا به افسردگی اساس در طی مدت 2 هفته تجربه شوند. همانطور که در قسمت علائم به آن اشاره کردیم فرد باید به مدت 2 هفته خلقوخوی پایین داشته باشد، تحریکپذیری بالایی داشته باشد، اشتهایش تغییر کند و اختلالاتی در نحوه خوابش به وجود بیاید. همچنین، در کنار آن باید توهم و هذیان نیز وجود داشته باشند. باید بدانید تشخیص افسردگی سایکوتیک کار سادهای نیست و پزشک باید تبحر بالایی داشته باشد.
آیا توهمات ناشی از اختلال دیگری هستند؟
در اینجا ذکر یک نکته بسیار مهم است. همانطور که میدانید بروز توهمات دیداری و شنیداری تنها مختص به بیمار افسردگی سایکوتیک نیست و در بیمارهای دیگری نظیر اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی، مصرف داروهای خاص و اعتیاد نیز مشاهده میشود. بنابراین، پزشک و یا روانشناس بالینی باید به این نتیجه برسد که بروز توهمات ناشی از ابتلا به بیماریهای روانی دیگر نیست.
درمان افسردگی سایکوتیک
همانطور که بارها در طول این متن به آن اشاره کردیم افسردگی روانپریشانه یکی از خطرناکترین بیماریهای روانی است که سبب میشود بیمار برای رهایی از توهمات ذهنی به خود و یا اطرافیانش آسیب وارد کند. درمان این اختلال با دارو درمانی و دریافت مشاوره امکانپذیر است.
دارو درمانی
برای کنترل علائم و حالتهای فردی که به اختلال افسردگی روانپریشانه مبتلا ترکیبی از داروهای ضد افسردگی و ضد روانپریشی تجویز میشود. این داروها به تعادل انتقالدهندگان عصبی در مغز کمک میکنند و همین امر سبب میشود توهمات به میزان زیادی کاهش پیدا کنند. داروهای SSRI از جمله مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین هستند. داروهای دیگری که برای درمان تجویز میشوند عبارتند از اولانزاپین، کوتیاپین و ریسپیریدون. فرد مبتلا به این بیماری حداقل باید دو ماه از این داروها استفاده کند تا اثرات آنها را مشاهده کند.
الکتروشوک یا ECT
گاهی علائم اختلال افسردگی سایکوتیک به حدی شدید است که به دارو تراپی پاسخ نمیدهد و در این شرایط پزشک الکتروشوک را پیشنهاد میکند. معمولا در این روش بیمار بیهوش میشود و جریان الکتریکی با ولتاژ کنترلشده از مغز عبور داده میشود تا تعادل به مغز بازگردد. در همین راستا، بیمار تشنج خفیفی را تجربه میکند و این تشنج میتواند به تعادل انتقالدهندگان عصبی در مغز کمک کند.
آیا الکتروشوک عوارض دارد؟
تحقیقات نشان میدهند الکتروشوک یکی از روشهای موثر برای درمان افسردگی سایکوتیک است، اما انجام این روش با عوارض جدی همراه است. الکتروشوک باعث از دست دادن حافظه کوتاه مدت میشود. همچنین، فرد تهوع و خستگی را احساس میکند.
مشاوره و رواندرمانی
مشاوره و رواندرمانی در کنار دارودرمانی به بهبود علائم روانپریشی کمک میکنند. البته باید بدانید این عمل یک رویکرد ساپورتیو ( حمایتی) است و به بیمار کمک میکند تا در یک فضای امن احساسات و تجربیات خود را به اشتراک بگذارد. درمانگر نیز روشهای مناسب مقابله با هذیان و توهمات ذهنی را به بیمار میآمورد.
افرادی که به این نوع اختلال دچار هستند از اینکه رفتارها و افکار عجیب دارند بیخبر هستند ( زیرا آنها نمیدانند چیزهایی که میبینند و میشنوند توهم است و بر آنها باور دارند). این امر باعث میشود تا خانواده نتوانند رفتار بیمارگونه آنها را تحمل کنند و همین امر باعث بروز تنش میشود. خانواده افرادی که به افسردگی روانپریشانه مبتلا هستند، باید از خدمات مشاوره کمک بگیرند تا بتوانند به درمان این بیماران کمک کنند.
رویکردهای رواندرمانی برای درمان افسردگی روانپریشانه
- رفتار درمانی شناختی
- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد
- فعالسازی رفتاری
- درمان افسردگی و روانپریشی مبتنی بر پذیرش
سخن پایانی
تا بدینجا تلاش کردیم اطلاعات کاملی را در مورد افسردگی سایکوتیک و یا افسردگی روانپریشانه در اختیار شما قرار دهیم. همانطور که متوجه شدهاید افراد مبتلا به این اختلال ابتدا مبتلا به اختلال افسردگی اساسی میشوند و سپس توهمات دیداری و شنیداری آنها آغاز میگردد. افسردگی سایکوتیک از بیماریهای خطرناک روانی است که باید هرچه سریعتر درمان شود. این بیماری تنها با مشاورهدرمانی بهبود پیدا نمیکند و بیمار باید دارو دریافت کند. در برخی از شرایط وضعیت بیمار به حدی حاد است که شوکدرمانی پیشنهاد میشود. خانواده افراد مبتلا به افسردگی سایکوتیک نیز باید از خدمات مشاوره استفاده کنند تا بتوانند به فرد کمک کنند زودتر بهبود پیدا کند.