وسواس فکری دوره بارداری یکی از اختلالات شایعی است که می‌تواند آسیب‌های زیادی را به سلامتی مادر و جنین وارد کند. در این اختلال، مادر دچار افکار و تصاویر آزار دهنده‌ای در ذهن خود می‌شود که برای کنترل آنها دست به اقدامات ناخوشایندی می‌زند تا بتواند افکار خود را از بین ببرد. این بیماری با اختلال اضطراب همراه است و همین امر می‌تواند سلامتی را از جهات دیگری تحت تاثیر قرار دهد. در ادامه این مقاله تلاش می‌کنیم شما را با این اختلال آشنا سازیم و راهکارهای مناسب را برای درمان آن در اختیار شما قرار دهیم.
زمان شروع اختلال
اختلال وسواس فکری دوره بارداری برای تمامی افراد در یک دوره مشخص رخ نمی‌دهد. برخی از زنان در ماه اول و یا دوم بارداری خود به این اختلال دچار می‌شوند. برخی از بانوان پس از زایمان به این اختلال دچار می‌شوند و این موضوع باعث می‌شود که مشکلات آنها در دوران پس از زایمان بیشتر شود. در برخی از بانوان اختلال وسواس فکری دوره بارداری در ماه‌های اول بارداری رخ می‌دهد و تا پس از زایمان ادامه پیدا می‌کند.
در اینجا باید به این نکته اشاره کنیم بروز این اختلال پس از زایمان رایج‌تر است. این بیماری می‌تواند پس از چند هفته درمان شود و یا ممکن است در صورت عدم درمان تا پایان زندگی فرد ادامه پیدا کند. با توجه به این موضوع که اختلال وسواس فکری به طور مستقیم بر سلامتی روحی و جسمی بانوان اثر می‌گذارد ، افراد مبتلا به این اختلال باید راهکاهاری مناسب را برای درمان آن مد نظر قرار دهند.
این اختلال چقدر شایع است؟
متاسفانه نگاهی به آمارها نشان می‌دهد تعداد افرادی که به اختلال وسواس فکری دوره بارداری مبتلا می‌شوند رو به افزایش است. آمارهای جدید نشان می‌دهند از هر 100 زن 1 زن درگیر این بیماری است. این عدد در بروز اختلال وسواس فکری پس از زایمان برابر با 2 تا 3 زن از هر 100 زن است.
دلایل ابتلا زنان به اختلال وسواس فکری
دلایل مختلفی وجود دارند که باعث می‌شوند زنان به این اختلال دچار شوند. به طور کلی، کسانی که به بیماری اضطراب مبتلا هستند؛ معمولا بیشتر از افراد دیگر در معرض ابتلا به این اختلال قرار می‌گیرند. زیرا سطوح بالای اضطراب باعث می‌شود تا آنها به دنبال راهکارهایی برای محافظت درست از فرزند خود باشند و همین امر آنها را در معرض ابتلا به این اختلال قرار می‌دهد ( اگر تمایل دارید اطلاعات خود را در مورد بیماری اضطراب بالا ببرید، می‌توانید مقاله اختلال اضطراب را مطالعه کنید). در ادامه به معرفی دلایلی می‌پردازیم که باعث بروز این اختلال می‌شوند.
بیماری ارثی
مطالعات نشان می‌دهند زنانی که در خانواده خود کسانی را دارند که به این اختلال دچار هستند، بیشتر از کسانی که این بیماری را در خانواده خود ندارند، در معرض ابتلا به این اختلال قرار می‌گیرند.
نوسانات هورمونی
نوسانات هورمونی از مواردی است که زنان در دوران بارداری و زایمان با آن روبه‌رو می‌شوند. در دوران بارداری و پس از زایمان افزایش ناگهانی سطح هورمون‌های بدن باعث می‌شود تا فعالیت‌های شیمیایی مغز دچار تغییراتی شوند.
برخی از دانشمندان بر این عقیده هستند افزایش هورمن اکسی‌توسین باعث ایجاد محافظت‌های اغراق‌گونه مادران می‌شود و همین امر آنها را در معرض ابتلا به این اختلال قرار می‌دهد (هورمون اکسی توسین هورمونی است که ایجاد پیوند و علاقه در میان مادر و نوزاد نقش دارد).
مشکلات کودکی
یکی دیگر از مواردی که باعث می‌شود بانوان به اختلال وسواس فکری دوره بارداری مبتلا شوند، مشکلات دوران کودکی است. برخی از مادرانی که در دوران کودکی خود مورد بی‌مهری والدین قرار گرفته‌اند و نیازهای عاطفی آنها بی‌پاسخ مانده است، تلاش می‌کنند تا این خلا را برای نوزاد خود پوشش دهند و همین امر زمینه‌ساز محافظت‌های اغراق‌گونه و بیمارگونه از نوزادان می‌شود.
علائم بیماری وسواس فکری
ممکن است اکنون این سوال برای شما پیش بیاید که علائم این بیماری چیست. علائم این بیماری می‌تواند در افکار و رفتار مادر بازنمایی پیدا کند.
علائم فکری
- مادر دچار افکار مزاحم در مورد آسیب رسانی به نوزاد در طول و یا بعد از بارداری می‌شود. این افکار به شدت آزار دهنده هستند و حال روحی مادر را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- مادر به این موضوع فکر می‌کند کودکش مورد آزار جنسی از سوی دیگران قرار گرفته است.
- مادر دائما نگران است که کودکش ممکن است به یک بیماری جدی مبتلا شود.
- مادر در مورد اقدامات سلامتی کودک تصمیمات نادرستی می‌گیرد.
علائم رفتاری
- مادر برای جلوگیری از بیماری کودک بیش از حد لباس‌ها، اسباب‌بازی‌ها و وسایلش را می‌شوید.
- مادر از ترس اینکه نکند نوزاد در حین تعویض پوشک آسیب ببیند، پوشکش را تعویض نمی‌کند.
- مادر از ترس اینکه کودکش آسیب نبیند، اجازه نمی‌دهد دیگران به کودکش نزدیک شوند.
- مادر از ترس اینکه کودکش سالم بماند، دائما او را در زمان خواب چک می‌کند.
- مادر در زمانی که نزدیک به نوزاد نیست، دائما از دیگران در مورد وضعیت سلامتی کودکش سوال می‌پرسد.
عوارض اختلال وسواس فکری دوره باردای
باید بدانید عوارض اختلال وسواس فکری دوره بارداری ( با توجه به شدت این اختلال) می‌تواند بسیار آزاردهنده و حتی آسیب‌رسان باشد. این عوارض به شرح زیر است:
- این بیماری باعث می‌شود مادر در معرض ابتلا به اختلال افسردگی قرار گیرد.
- این بیماری باعث می‌شود کودک در بزرگسالی به فردی بی‌اعتمادبه‌نفس تبدیل شود.
- این بیماری باعث سرد شدن روابط میان زوجین می‌شود.
- این بیماری باعث می‌شود مادر از ترس بیمار شدن کودک اقدامات پزشکی مانند واکسیناسیون کودک را انجام ندهد ( زیرا مادر احساس می‌کند معاینه کودک باعث بیمار شدن او می‌شود)
- این بیماری در شرایط حاد افکار خودکشی را در مادر به وجود می‌آورد.
آیا اختلال وسواس فکری به کودک آسیب می‌زند؟
همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم اختلال وسواس فکری دوره بارداری باعث می‌شود کودک در بزرگسالی به فردی بی‌اعتمادبه‌نفس تبدیل شود و همین امر می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات زیادی در زندگی فردی و اجتماعی‌اش شود. از طرف دیگر، اگر کودک به دلیل ترس و نگرانی مادر درمان‌های مناسب مانند واکسیناسیون را دریافت نکند و یا مادر از ترس اینکه کودکش در حین تعویض پوشک دچار مشکل شود، پوشکش را تعویض نکند، کودک در معرض ابتلا به بیماری‌های حاد و حتی کشنده قرار می‌گیرد.
درمان اختلال وسواس فکری دوره باردای
به طور کلی، درمان اختلال وسواس فکری دوره بارداری به دو دسته درمان‌های CBT و دارو درمانی دسته‌بندی می‌شود. در ادامه تلاش می‌کنیم توضیحات تکمیلی را در مورد هر روش در اختیار شما قرار دهیم.
درمان CBT
درمان شناختی CBT یکی از جدیدترین درمان‌ها در حوزه روانشناسی است. در این روش بر الگوهای رفتاری تمرکز می‌شود و مشاور تلاش می‌کند تا با شناخت الگوها به بیمار کمک کند تا راهکارهای مناسب را برای مقابله با افکار و تصاویر مزاحم ذهنی پیدا کند.
درمان‌های CBT باید به صورت مداوم و مستمر انجام شوند. در غیر این‌صورت، این درمان‌ها اثربخش نخواهند بود. تحقیقات صورت گرفته در این حوزه نشان می‌دهند درمان‌های CBT از موثرترین روش‌ها برای کنترل بیماری اختلال وسواس فکری هستند. به ویژه، اگر اختلال وسواس فکری در دوران بارداری نمود پیدا کند، با توجه به این موضوع که مادر نمی‌تواند از دارو استفاده کند، اثربخش‌ترین درمان خواهد بود.
دارو درمانی
گاهی پزشک تشخیص می‌دهد بیماری به حدی حاد است که باید از داروهای ضد افسردگی استفاده شود. این داروها مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) در مغز هستند و همین امر سبب می‌شود تا بیماری رو به بهبودی باشد. مصرف این داروها در دوران بارداری اکیدا ممنوع است و در صورتی که آنها در دوران بارداری مصرف شوند، خطر سقط جنین افزایش پیدا می‌کند. اما مصرف دارو در دوران شیردهی به نظر پزشک متخصص بستگی دارد.
سخن پایانی
تا بدینجا تلاش کردیم اطلاعات کاملی را در مورد اختلال وسواس فکری دوره بارداری در اختیار شما قرار دهیم. همانطور که متوجه شده‌اید این بیماری در اوایل دوران بارداری و یا پس از زایمان رخ می‌دهد و باعث می‌شود تا مادر افکار نادرست داشته باشد و رفتارهای اشتباهی را در رابطه با کود خود انجام دهد. با توجه به این موضوع که عوارض اختلال وسواس فکری دوره بارداری بسیار زیاد است و حتی ممکن است منجر به خودکشی مادر شود، توصیه می‌شود بانوان مبتلا به این بیماری برای دریافت مشاوره وسواس اقدام کنند.